Azerbaycan adı bir kazanımdır.(*)

Azerbaycan adı bir kazanımdır.(*)

              28 Mayıs 1918 de Azerbaycan Cumhuriyeti kurulurken, tartışmaların en önemli kuşkusuz devletin adı konusunda ortaya çıkmıştır.

                 Azerbaycan veya Azerbaycancılık kavramlarına da siyasal nüve teşkil edecek bu tartışma 1870’ten bu yana Kafkasya Türk’lerinin milli devlet yaratma tartışmaları ile birlikte ele alınmalıdır.

Devletin isimlendirilmesi konusunda en büyük tartışmayı ve karşı duruşu Türk kimliğini yansıtması gerektiği düşüncesiyle “ Türk aydınları”, “Türk burjuvazisi “ vermiştir.

Bu fikri taşıyan grup ağırlıklı olarak devlete; “Güney Kafkasya Türk Cumhuriyeti“adının verilmesini talep etmiştir.

Talep edilen isimler arasında “Albanya” Hazarya”gibi tarihi nitelik taşıyan isimlerin olması da dikkat çekicidir.  Coğrafyaya sahiplenme endişesi ile 1828 Türkmençay Anlaşması ile ikiye bölünen Azerbaycan’ın birleşmeleri düşüncesi kabul görmekle birlikte, eleştirilere de sebep olmuştur. İran’ın dört büyük eyaletinden biri olan Azerbaycan Eyaleti’ne vurgu yapılması, dönemin İran yönetimi tarafından protesto edilmesine karşın, içerideki milliyetçi gurup tarafından da Türklerin yönetimindeki İran’ın bir eyaleti yerine tamamının hedef alınması gerektiği, dolayısıyla bunun dar görüşlülük olduğu eleştirilerini getirdiler. İran’ın bu karşıt tutumu sebebiyle Azerbaycan yönetimi İran’la olan yazışmalarında Azerbaycan yerine “Kafkas Azerbaycan’ı” terimini kullanmayı tercih etti.Burada bir önemli konuda kuşkusuz Albanya Devleti üzerindeki tartışmadır.Cumhuriyetin ilanında şuranın yapısına baktığımızda karşımıza çıkan 120 milletvekilinin ancak 80’i Türk - Müslüman’dır. Geriye kalan 40’ı diğer guruplardan oluşmaktadır.  , Milletvekili tespitinin nüfusa oranla yapıldığını varsaydığımızda Azerbaycan demografik yapısının dönemin ruhuna uygun bir “ulus devlet” yaratma gerçeğinden uzaktır.

Bakü’de petrol sanayinin gelişmesi demografik yapıyı Türkler aleyhine alt üst etmiş, kentlerde yaşayan nüfus Rus, Ermeni ve diğer Hıristiyan gurupların lehinde gelişmiştir.

150 yıllık bir devletleşme sürecini ve mücadelesini dikkate aldığımızda Şuracıların önünde ulusal bir devlet yaratmanın zorluğu bütün çıplaklığı ile duruyordu.

Bu bakımdan ,Milli ideolojiyi Türkçülük, milli devletçiliği,Azerbaycancılık olarak adlandırmak reel bir yol olarak izlenmiştir. Mehmet Emin Resulzade İstiklal Mefkuresi ve Gençlik adlı eserinde (İstanbul 1925):

“Rusya idaresindeki Müslümanlara “Türk” dedirtmek bugün kazanılmış bir davadır. Yalnız Türk kelimesi değil “Azerbaycan “ adı da kazanılmıştır.demektedir.Buradan da anlaşıldığı üzere Azerbaycan adını bir kazanım olarak addetmektedir.“bir asra bir kala” Azerbaycan’ın adının da bir kazanım olduğunu varsayarak kutlu olsun diyorum.

             (MGA, SÜ SBE Siyaset Bilimi YL bitirme, çalışmasından)